Müzakereler ne aşamada |
 |
Prof. Dr. Ata ATUN |
|
Cumhurbaşkanı Talat ile Hristofyas arasında süregelen görüşmeler, son 41 yılın en düzenli giden müzakereleri.
Şu ana kadar pek bir tıkanma, kopma veya masayı terk etme durumu yaşanmadı.
21 Mart 2008’de başlayan görüşmeler sürecinin başlangıç aşamasında 4 görüşme yapılmış ve müzakere prensipleri üzerinde mutabakata varılarak 3 Eylül 2008’de yapıcı olarak müzakereler başlamıştı.
Bu süreç içinde Teknik Komitelerde 22 karar alındı.
Çalışma Gruplarında ise “Yönetim ve Güç Paylaşımı”, “Ekonomik Konular” ve “AB Konuları”nda yaklaşım sağlanırken özellikle “Mülkiyet”, “Toprak” ve “Güvenlik ve Garantiler” konularında her hangi bir yakınlaşma dahi sağlanamadı.
23 Mayıs görüşmesinde “Eşit Statü”ye sahip “Kıbrıs Türk Kurucu Devleti” ve “Kıbrıs Rum Kurucu Devleti” konusunda, 1 Temmuz görüşmesinde de “Tek Egemenlik” ve “Tek vatandaşlık” konularında mutabakat sağlandı.
Tabii mutabakata varılan bu üç başlığın altları tamamen boş.
“Kıbrıs Türk Kurucu Devleti”nin tanımı şimdilik yok. Ne demek bilen de yok.
Aynı şekilde “Tek egemenlik” ve “Tek Vatandaşlık” tanımlarının da altı boş ve ne manaya geldiklerini şimdilik kimse bilmiyor.
Aynen Yeşilırmak Kapısının açılması konusunda daha ilk başta mutabakata varılan “Serbest Geçiş” tanımı gibi.
Serbest Geçiş’in adı üstünde ama Hristofyas’a göre geçişler ne kadar da serbest olarak tanımlansa, stratejik malzeme listesine giren “Mazot”un geçmesi mümkün değil. Bu nedenle de uzun süre Yeşilırmak kapısının açılması konusu sürüncemede kaldı.
Altları doldurulmadıkça, 23 Mayıs ve 1 Temmuz mutabakatlarında üzerlerinde anlaşmaya varılan “Kıbrıs Türk Kurucu Devleti”, “Tek egemenlik” ve “Tek Vatandaşlık” tanımlarının ne manaya geldiklerini bilmek çok zor.
Müzakereler dört aşamalı.
1.ci aşama: İlk Okuma olarak da tanımlanabilir.
Büyük bir olasılıkla Temmuz ayı içinde bitecek. Bu aşama Perşembe günü yapılan karşılıklı düşünceler evrakının değiş tokuşundan sonra 17 Temmuzda yapılacak görüşme sonrasına son bulabilir.
2.ci aşama: İkinci Okuma olarak da tanımlanabilir.
1.ci aşamada görüşülen başlıkların ikinci okuması yapılacak. Liderler üzerinde mutabakata varamadıkları içerikleri Teknik komite ve Çalışma Gruplarına gönderiyorlar. Orada varılan yeni mutabakat tekrar liderlere geri geliyor. Bu aşamada, Komite ve Gruplardan liderlere düzeltilerek tekrar gönderilen konular üzerinde ortak bir karara varmak denenecek. Eylül ayı sonuna veya Ekim ayı başlarına kadar tamamlanması planlanıyor.
3.cü aşama: Al-Ver süreci olarak da tanımlanabilir.
Ekim ayı ortalarında başlayabilir. 2.ci aşamada da üzerinde mutabakata varılamayan başlıklar ele alınacak. Çetin geçecek olan ve karşılıklı tavizlerin talep edileceği, masadan kalkmaların ve müzakerelerin donmasının gündeme geleceği bir süreç olacak bu 3.cü aşama.
Bu sürecin zamanlaması aslında çok iyi düşünülmüş. Süreci etkileyebilecek olan iki önemli gelişme yaşanacak bu dönemde.
Birincisi Eylül ayında yapılacak olan BM Genel Kurulunda bir olasılıkla BM Genel sekreterinin Kıbrıs Müzakerelerini gündeme koyacak olması.
İkincisi Avrupa Komisyonunun, Avrupa Konseyinin verdiği yetki ile hazırlayacağı “Türkiye 2008 İlerleme Raporu (COM 2008)”nun Türkiye’nin limanlarını Rum uçak ve gemilerine açmadığını vurgulayacak olması. Ekim içinde ilgili taraflara sunulacak olan bu raporun, her hangi bir müdahale veya yumuşama olmazsa AB-Türkiye Katılım Müzakerelerini olumsuz etkileyeceği kesin.
4.cü aşama: Referandum veya Müzakerelerin Onay süreci olarak da tanımlanabilir.
Liderlerin görüşmeleri sonrasında ortaya çıkmış olan “Kıbrıs Sorununa Nihai Çözüm Planı”, yeni devleti oluşturacak iki halk tarafından onaylanacak.
Bu aşamada bu onay iki halkın özgür iradesi sonucu yapılacak “Halk Referandumu” şeklinde mi olacak, yoksa her iki tarafın Meclisleri mi onaylayacak daha bu konu açıklık kazanmış değil.
Hayırlısı demekten başka bir seçenek yok şimdilik.
